Voordat er daadwerkelijk onderwijs gegeven kan worden, gaat er veel tijd en moeite zitten in planning en organisatie. Vroeger waren het prikbord en de telefoonboom daarbij belangrijke communicatiemiddelen. De overgang van papier naar digitaal brengt nieuwe mogelijkheden met zich mee – maar ook nieuwe vraagstukken. Zeker als een school stappen wil zetten om modern online onderwijs aan te bieden, bijvoorbeeld met gepersonaliseerd leren, doorlopende leerlijnen, of leren op afstand. Hoe kunt u als docent of schoolleider inspelen op de vraagstukken rond planning en organisatie in het onderwijs van nu?
Planning en organisatie: het raamwerk voor onderwijs
Organisatie van het onderwijs heeft een praktische logistieke kant, zoals roosters, beschikbare lokalen en resources, maar omvat ook onderwijskundige keuzes en concepten, zoals verdeling in klassen, stromingen en keuzewerktijd. Planning is het resultaat van het inrichten van alle factoren die meespelen. Samen is het de basis die je op orde moet hebben voor je met onderwijs kunt beginnen.
Vroeger ging alles natuurlijk op papier. De roostermaker printte wijzigingen en hing ze op een prikbord (waar slechts een enkeling ze las), de klassenvertegenwoordiger zeulde het klassenboek overal mee naartoe (en raakte het soms per ongeluk kwijt), en de docent schreef huiswerk op het bord (waarna de leerlingen het hopelijk correct overschreven in hun agenda). Met de komst van internet en meer digitale mogelijkheden is er op veel scholen al een vernieuwingsslag opgetreden in het verstrekken van basisinformatie. Hieronder leest u 5 trends en uitdagingen die deze vernieuwing met zich meebrengt.
Trends en uitdagingen bij planning en organisatie in het onderwijs
1. Mobiele devices / BYOD
Er zijn steeds meer scholen die laptops of tablets introduceren in de klas, en daarnaast gebruiken leerlingen hun smartphone om informatie uit te wisselen en te leren. Bij deze trend is het belangrijk dat alles wat nodig is om les te geven en te leren probleemloos beschikbaar is op alle mobiele devices en in alle webbrowsers. Alle (software-)systemen die op school gebruikt worden moeten met elkaar kunnen integreren, zodat docenten en leerlingen op hún manier de lesplanning en bijbehorende leermiddelen kunnen gebruiken. De techniek en organisatorische consequenties mogen geen belemmering zijn om de gewenste vorm van onderwijs te kunnen geven.
2. Formele vs. informele kanalen
Naast de formele kanalen die een school heeft om te communiceren over planning en organisatie (zoals de schoolwebsite en een ELO), worden er vaak ook informele kanalen (zoals Facebook of Whatsapp) gebruikt door leerlingen om met elkaar te communiceren en elkaar op de hoogte te houden van wijzigingen. Deze informele kanalen zijn niet te controleren door de school en kunnen voor verwarring en foute informatie zorgen. Reden te meer om één centrale online plek te hebben waarop docenten, leerlingen, mentoren, ouders en andere betrokkenen altijd de juiste informatie kunnen vinden.
3. Substitutie, Transitie en Transformatie
Het vervangen van traditionele middelen door ict-middelen zonder dat er veranderingen plaatsvinden in de inrichting van het onderwijs, noemen we substitutie. Scholen die in deze fase zitten tonen bijvoorbeeld informatie op schermen in de school en maken het rooster online beschikbaar. Op deze manier is er echter nog geen relatie tussen aan de ene kant het rooster en het huiswerk, en aan de andere kant het onderwijs- en lesmateriaal.
Scholen die iets meer willen, komen in de transitiefase, wat betekent dat door ict de structuur van het onderwijsproces deels verandert en er andere accenten gelegd worden. De bestaande systemen – die gemaakt zijn voor substitutie – blijken dan vaak beperkingen te vertonen en voldoen niet meer. Er ontstaat een vraag naar een professioneler systeem waarmee meer diepgang aangebracht kan worden.
Als er een compleet nieuw onderwijsproces wordt vormgegeven waarbij ict een onmisbare rol speelt, dan spreken we van transformatie. Kenmerkend in deze fase zijn de toepassing van nieuwe media, andere werkvormen en meer personalisatie.
De overgang van traditioneel onderwijs naar substitutie, transitie of transformatie verloopt bijna nooit geleidelijk en vaak zijn er tussen docenten grote verschillen. Scholen die deze ontwikkeling doormaken doen er goed aan om al aan het begin van het proces te kiezen voor een flexibel systeem waarmee ze in alle fases uit de voeten kunnen wat betreft planning en organisatie.
4. Diversiteit in onderwijsvormen en ambities
In de loop der jaren is er steeds meer diversiteit in schoolstructuren ontstaan en groeit het aantal scholen dat innovatieve onderwijsvormen wil aanbieden. Denk hierbij aan het fuseren van scholen, leren op afstand, bieden van zowel theoretisch- als praktijkonderwijs, speciaal onderwijs, passend onderwijs, excellentiebevordering, onderwijs op maat, en ga zo maar door.
Voor scholen is het een uitdaging om aan zo’n complexe organisatie te werken, dus het vraagt om een andere aanpak dan vroeger. Planning en organisatie lijken randvoorwaarden, maar zijn heel belangrijk als basis. Onderwijs dat een modernere richting op gaat heeft een systeem nodig dat deze dingen aan elkaar knoopt.
5. Meer vrijheid en verantwoordelijkheid voor docenten
Het voortgezet onderwijs in Nederland bestaat vaak uit een platte organisatie, waarbij het management veel vrijheid geeft aan andere lagen in de organisatie. Docenten moeten de twee niveaus van planning en organisatie (de logistieke kant en de onderwijskant) zelf in elkaar schuiven. Het gebruiken van standaard roosters, planningen en methoden is dan makkelijk, maar brengt wel beperkingen met zich mee. Als een docent extra dingen wil gaan doen, bijvoorbeeld afwijken van de leerlijn, werken met leerdoelen, differentiëren, vakoverstijgend samenwerken, dan ontstaan planningsvraagstukken waarvoor hij andere faciliteiten nodig heeft.
Het is steeds meer een trend om docenten als ontwikkelaars van hun eigen lesmethode te zien. In het onderwijs komen keuzevrijheid en verantwoordelijkheid vaker bij docenten en leerlingen zelf te liggen. Allemaal om beter bij het einddoel aan te komen: iedere individuele leerling goed voorbereiden op een vervolgopleiding en zijn deelname aan de maatschappij.
Klaar voor de toekomst met een digitale leeromgeving
Scholen moeten planning en organisatie als basis zien van waaruit ze verdere stappen kunnen nemen. Als scholen meer willen op gebieden als passend onderwijs, ouderbetrokkenheid, onderwijs op maat of gepersonaliseerd leren, dan is een innovatieve en flexibele online leeromgeving een belangrijk hulpmiddel. Bovenstaande aandachtspunten kunnen u helpen bij het vinden van didactische tools die helpen uw onderwijsambities vorm te geven.
Meer weten?
Neem contact op met itslearning voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek of een persoonlijke demo van onze innovatieve digitale leeromgeving.
Ondek hoe itslearning helpt bij de planning en organisatie van uw onderwijs
